قال علی (ع):«الانسان بعقلة» و یا «اصل الانسان لبة»
«انسان به عقل خود انسان است» و یا «اصل انسان خرد اوست»
«درسهای عاشورا ,مظهر تحول درمبانی انسان شناختی اسلام»
نویسنده:دکترمحمد بنائیان سفید مورخ 19/05/1400 مقارن با اول محرم 1443 قمری
بررسی اینکه براساس مبانی،اصول وارزشهای اسلامی وانسانی،وبر اساس،فلسفه تعلیم و تربیت در ساحت های هفتگانه
۱_هستی شناختی؛۲_معرفت شناختی؛۳_انسان شناختی؛۴_زیبایی شناختی(هنر)؛۵_دین شناختی؛۶_جامعه شناختی؛۷_روان شناختی ؛که از نظر آیات،روایات وفلسفه اسلامی در معرفت به خلقت وهدفمدار بودن آن بحث مبسوطی شده است،دراین یادداشت به مناسبت 1383مین سالگردعاشورای حسینی، نهضت توحیدی ،بیدارگر،بصیرت زاوتحول گرای عظیم انسان‌ها در ادوار واعصار مختلف که منشاء قیامها وانقلاب هاگردیده وتاسی از الگوی سبک زندگی عاشورایی زمینه بصیرت وتحول بنیادین در عرصه‌های زندگی فردی ، اجتماعی، ملی وبین المللی شده است.وانقلاب شکوهمند اسلامی ایران بوسیله معمار بزرگ آن امام خمینی (ره)که گام درچله دوم خود نهاده است،تاثیرانقلاب دربیدار گری وبصیرت تحول گرای مردم جهان،وظلم ستیزی با مستکبران،ونیز راهپیمایی عظیم اربعین حسینی از سراسر جهان به تأسی از عاشورای حسینی که یک نهضت توحیدی بوده است می باشد.مهمترین مبانی انسان شناختی اسلام عبارتند از:
۱_جانشینی خداوند؛۲_هدفمداری؛۳_مسئولیت پذیری۴_اختیار؛۵_هویت فردی واجتماعی؛۶_زندگی جاوید(باور به مسئله معاد)؛۷_دوبعدی بودن انسان(روح وجسم،که روح حقیقت واقعی انسان را تشکیل می دهد).۱_جانشینی خداوند؛دراندیشه اسلامی انسان جانشین ونماینده خدا درزمین است.(بقره/۳۰؛اسراء/۷۰؛سجده/۹؛احزاب/۷۲ونور/۳۳).۲_هدفمداری؛آفرینش انسان وتمامی امکاناتی که در اختیارش نهاده شده،همگی دارای هدفی بس متعال وبالاست (مومنون/۱۱۵و۱۱۶).۳_مسئولیت؛مالکیت مطلق خداوند وجانشینی وامانتداری انسان ازیک سو، وهدفمدار بودن جهان و انسان ازسوی دیگر، مستلزم مسئول بودن انسان است.(تکاثر/؛نهج البلاغه/خطبه ۱۶۶).۴_اختیار؛مسئول بودن هنگامی معناپیدامی کند،که اختیار واراده وجود داشته باشد، واز دیدگاه قرآن انسان موجودی دارای اراده و اختیار است که در طول اراده الهی می باشد.(کهف/۲۹؛رعد/۱۱؛انسان/۳؛)انسان هرگز تحت تأثیر «جبر تاریخ»و«جبرمحیط»مسیر زندگی او دستخوش تغییر نمی گردد.(طه/۶۰تا۷۶؛کهف/۹تا۲۶و،رعد/۱۱).۵_هویت فردی واجتماعی؛دربینش توحیدی اسلام نه تفکر اصالت فردی محض، پذیرفتنی است، که جامعه رایک موجود خیالی واعتباری تصور می کند،ونه تفکراصالت جامعه، که وجود جمعی را مقدم بر وجود فردی می انگارد.(مدثر/۳۸؛اسراء/۱۳؛نجم/۳۹و۴۰؛یونس/۱۰۸؛انفال/۲۵و،اسراء/۱۶).قرآن در بعد اخلاقی می فرماید:رنگ و صبقه إلهی به خود بگیرید،چه رنگی بالاتر از رنگ إلهی است؟.وما فقط اورا می پرستیم.گزاره های اخلاقی که تبلور آن در نهضت عاشورا به منصه ظهور گذاشته شد مانند صبر،زهد،توکل،صدق،ایثار،جود،راستی،تواضع،حقگویی،احسان،وفا،غیرت دینی،فرمانپذیری از امام،و…ونیز به منابعی همچون،منع ازبخل،دروغ،حسد،تکبر،خوردن مال حرامی که از راه‌های سرقت،غصب،گران فروشی،رباخواری،اختلاس وغیره است.«دراصل مشروعیت دینی نظام اجتماعی وسبک زندگی دینداری مطلوب باحاکمیت اصول موضوع فضیلت گرایی اخلاق وعمل به آن قطعیت دارد»(علم الهدی،فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی،صص۸۹و۹۰).
