«باسمه تعالی»
بررسی علل وموانعی که موجب عدم تحقق کامل سند تحول بنیادین آموزش وپرورش می شودوراهکارهای عملیاتی واجرایی آن.
نویسنده::دکتر محمد بنائیان سفید.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با چالش‌های متعددی برای تحقق اهداف خود روبرو بوده که این چالش‌ها را می‌توان در دسته‌بندی‌های کلی مدیریتی، اجرایی، محتوایی و مالی ومنابع انسانی بررسی کرد. جدول زیر خلاصه‌ای از این چالش‌ها را نشان می‌دهد.
دسته‌بندی چالش‌ها نمونه‌های مشخص
چالش‌های مدیریتی و ساختاری عدم ثبات مدیریتی،جذب و گزینش منابع انسانی از مسیر غیر دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی،بویژه خرید خدماتی و…، نبود نقشه راه مشخص برای همکاری دستگاه‌ها، فقدان اولویت‌بندی در اجرا .
چالش‌های اجرایی و عملیاتی فقدان «الگوی ربط» عملیاتی، مشخص نبودن هندسه ومنشور «مدرسه تراز سند»، ضعف در تبیین و گفتمان‌سازی سندبرای مجریان .
چالش‌های محتوایی و مفهومی عدم فهم یکسان از مفاهیم بنیادین سند (مانند «حیات طیبه»،قربالهی و نظام مغیار)، کلی و توصیفی بودن زیرنظام‌ها ،وعدم یا ضعف نظارت و ارزیابی تحقق محتوای سند در میدان مدرسه وکلاس درس،بخشنامه های متعدد بدون در نظر گرفتن زیر ساخت های اجرایی.
چالش‌های مالی و حمایتی عدم پیش‌بینی ردیف بودجه مشخص برای اجرای سند، کمبود اعتبارات برای پروژه‌های تحولی ،وتاخیر در ابلاغ بودجه وعدم تفکیک بودجه های هزینه ای با کیفیت بخشی،وبعضا توزیع ناعادلانه بودجه در رعایت عدالت آموزشی.
راهکارهای پیشنهادی برای غلبه بر چالش‌ها
برای حرکت به سوی تحقق سند تحول، راهکارهای زیر می‌تواند مؤثر باشد:
· تدوین نقشه راه عملیاتی: خوشبختانه در خرداد ۱۴۰۳، «نقشه راه اجرای سند تحول بنیادین» توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و برای اجرا ابلاغ شده است . این مصوبه می‌تواند با ایجاد انضباط در اجرا، تقسیم کار ملی بین دستگاه‌ها و الزام سازمان برنامه و بودجه به تأمین اعتبار، گام مهمی برای حل مشکلات ساختاری باشد.
· تبیین مفاهیم و گفتمان‌سازی: باید کارگاه‌های آموزشی مستمر برای مدیران و معلمان جهت ایجاد فهم مشترک از مفاهیم کلیدی سند (مانند حیات طیبه) برگزار شود .
· تمرکز بر تحول در مدرسه: تمام تلاش‌ها باید معطوف به طراحی و حمایت از «مدرسه تراز سند» باشد، چرا که تحقق نهایی تمام اهداف سند در محیط مدرسه اتفاق می‌افتد .
· بازنگری دوره‌ای سند: اجرای بند پیش‌بینیشده در خود سند مبنی بر بازنگری هر پنج سال یکبار، به روزرسانی و رفع نقایص آن را ممکن می‌سازد .
جمع‌بندی
ماندگاری موانع پیش روی سند تحول بنیادین عمدتاً ریشه در فقدان عزم ملی و اراده جدی مدیریتی دارد. تحقق این سند تنها با اقدامات جزئی و مقطعی ممکن نیست و نیازمند تعهد عملی تمامی نهادها به ویژه سازمان برنامه و بودجه و رسانه ملی، تخصیص منابع مالی کافی با تفکیک سرفصلها، و ثبات مدیریت،وگزینش وجذب منابع انسانی دارای صلاحیت های علمی و از مسیر فرآیند تربیت معلم باشد، بکار گیری افراد مجرب وتحولگرا با توجه به سوابق عملکرد آنان در حوزه های ستادی وصفی و پرهیز جدی از گرایشهای حزبی،گروهی که سم مهلکی در نظام تعلیم و تربیت است.برای پیگیری بلندمدت نیاز به برنامه ریزی واراده ملی و دستگاه های مرتبط با مشخص بودن سهم هریک از عوامل سهیم وموثر به صورت سیستماتیک است .
وآخر دعوانا آن الحمدلله رب العالمین
محمد بنائیان سفید
