موضوع:«چگونه مولفه‌های مهم سبک زندگی اسلامی ایرانی را در تربیت دینی کودکان ونوجوانان هویت بخشی نمائیم؟!»
نویسنده:دکتر محمد بنائیان سفید.
پیرامون هویت بخشی مولفه‌های سبک زندگی اسلامی–ایرانی در تربیت دینی کودکان و نوجوانان، موضوعی اساسی و راهبردی است. تحقق این امر نیازمند نقشه‌ای جامع، عملی و مبتنی بر مراحل رشد است. در ادامه، مراحل و راهکارهای کلیدی ارائه می‌شود:
۱. شناخت و تبیین مولفه‌های اصلی سبک زندگی اسلامی–ایرانی:
ابتدا باید مولفه‌های این سبک زندگی به طور شفاف تعریف و دسته‌بندی شوند:
· مولفه‌های اعتقادی: توحید، معاد، نبوت، امامت و عدل.
· مولفه‌های اخلاقی(فضیلت ها،واخلاق حرفه‌ای: صداقت، ایثار، عفت، گذشت، احترام به والدین و بزرگترها، مهمان‌نوازی و انصاف.
· مولفه‌های عبادی: نماز، روزه، دعا، توسل و توجه به ذکر خدا در زندگی روزمره:
· مولفه‌های اجتماعی: امر به معروف و نهی از منکر، حجاب و عفاف، مسئولیت‌پذیری اجتماعی،پاسخگویی، کمک به نیازمندان و رعایت حقوق دیگران،وتعامل انسانی.
· مولفه‌های فرهنگی–ایرانی: آشنایی با تاریخ و تمدن ایران، احترام به مفاخر ملی–مذهبی ،علمی،هنری(مانند شهدا، علما، شاعران پارسی گوی،دانشمندان،هنرمندان)، حفظ زبان فارسی، آداب و رسوم اصیل ایرانی (مانند نوروز، یلدا) در چارچوب ارزش‌های اسلامی:
۲. راهکارهای عملی برای هویت بخشی در کودکان و نوجوانان.
الف) دوره کودکی (زیر ۷ سال): پایه‌ریزی عاطفی و غیرمستقیم:
· الگوسازی مثبت: رفتار و گفتار والدین و اطرافیان، اولین و مؤثرترین الگو برای کودک است. نماز خواندن به موقع، رعایت حجاب، احترام به دیگران و گفتار نیک، به طور ناخودآگاه در ضمیر کودک نهادینه می‌شود.
· داستان‌گویی جذاب: استفاده از داستان‌های قرآن، ائمه اطهار (ع) و قصه‌های کهن ایرانی با زبانی کودکانه که پیام‌های اخلاقی و اعتقادی را منتقل می‌کنند.
· ایجاد خاطرات شیرین: شرکت دادن کودک در مراسم مذهبی (مانند عزاداری محرم یا جشن نیمه شعبان) و آیین‌های ملی (مانند نوروز و چهارشنبه‌سوری) در فضایی شاد و صمیمی. پختن غذاهای نذری با کمک کودک، تهیه سفره هفت‌سین و…
· غنی‌سازی محیط: استفاده از بازی‌های نقش‌آفرینی (مثلاً نماز خواندن، مهمان‌نوازی کردن)، پخش قرآن و اذان در خانه، نصب تصاویر و نقاشی‌های متناسب با فرهنگ اسلامی–ایرانی در فضای منزل.
ب) دوره نوجوانی (۱۲-۷ سال): تبیین عقلانی و مشارکت فعال:
· تقویت روحیه پرسشگری: فضایی امن برای پرسش‌های دینی و شبهات نوجوان ایجاد کنید. با منطق، استدلال و زبان روز به سوالات او پاسخ دهید،گفتمان سازی، از اجبار و نصیحت محض پرهیز کنید.
· مشارکت در فعالیت‌های گروهی: تشویق نوجوان به شرکت در اردوهای فرهنگی،راهیان نور، هیئت‌های مذهبی، کارگاه‌های مهارت‌آموزی و فعالیت‌های خیریه. این کار، احساس تعلق و مسئولیت‌پذیری را در او تقویت می‌کند.
· آشناسازی با الگوهای نوجوان: معرفی نوجوانان قهرمان و باایمان (مانند نوجوانان دفاع مقدس، حضرت قاسم (ع)، حضرت رقیه (س)) به عنوان الگوهای جذاب وهم سال،قهرمانان ملی ورزشی،نخبگان علمی،
· فعالیت‌های هنری و رسانه‌ای: ترغیب نوجوان به تولید محتوا (عکس، کلیپ، مقاله) در زمینه سبک زندگی اسلامی–ایرانی. استفاده از فیلم‌ها، پویانمایی‌ها و بازی‌های رایانه‌ای سالم و هویت‌ساز.
· تفکیک و تلفیق هوشمندانه: برای نوجوان تبیین شود که چه عناصری از فرهنگ ایرانی، با ارزش‌های اسلامی عجین و سازگار است (مانند عید نوروز) و از چه elementsهایی باید پالایش شود. این کار باعث تقویت بصیرت و قدرت تحلیل او می‌شود.
ج) راهکارهای فرابخشی (برای همه سنین)
· مدارس و نهادهای آموزشی: بازنگری در کتب درسی و گنجاندن مولفه‌های سبک زندگی اسلامی–ایرانی به صورت کاربردی و جذاب. آموزش معلمان برای نقش‌آفرینی مؤثر.
· رسانه‌های جمعی: تولید برنامه‌های جذاب، سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی که به جای نمایش تضادها، همزیستی مسالمت‌آمیز و هویت واحد اسلامی–ایرانی را به تصویر بکشند.نقش وحدت وانسجام ملی،دفاع از هویت دینی و ملی کشور.
· فضای مجازی: ایجاد و تقویت پیج‌ها، کانال‌ها و نرم افزارهای جذاب و تعاملی برای کودکان و نوجوانان با محتوای هویت‌ساز:
۳. جمع‌بندی نهایی
هویت بخشی سبک زندگی اسلامی–ایرانی فرآیندی تدریجی، نظام‌مند و همه‌جانبه است که باید از خانواده آغاز شود و با همکاری نهادهای، آموزشی، فرهنگی ومردمی،حاکمیتی رسانه‌ای تداوم یابد. موفقیت در این مسیر در گرو:
· خلوص نیت و عمل مربیان: کودکان و نوجوانان به راحتی ریاکاری را تشخیص می‌دهند.
· دوری از تحمیل و اجبار: استفاده از روش‌های غیرمستقیم، جذاب و مشارکت‌محور.
· صبر و بردباری: هویت، یکشبه شکل نمی‌گیرد.امیدواریم با به کار بستن این راهکارها، بتوانیم نسلی با هویتی مستحکم، آشنا با فرهنگ ناب اسلامی و میراث گران‌قدر ایرانی تربیت کنیم که بتواند در جهان امروز، هم با اقتدار بایستد و هم الگویی از یک زندگی متعالی را به نمایش بگذارد.
و آخر دعوانا آن الحمدلله رب العالمین
نویسنده:محمد بنائیان سفید.
