محمد بناییان سفید:
«باسمه تعالی»
«سبک زندگی امیر المومنین علی (ع) درحکمرانی اسلامی»(بخش دوم)
«شرح مختصر از نامه ۵۳،امیرالمومنین علی(ع) به مالک بن حارث اشتر نخعی»
نویسنده:دکتر محمد بنائیان سفید مسئول کار گروه تخصصی سبک زندگی در حکمرانی اسلامی سازمان بسیج اساتید کشور.
نامۀ امام علی(ع) به مالک اَشتَر بزرگ‌ترین و پرمحتواترین نامه نهج البلاغه در موضوع حکومت‌داری و سیاست اداره جامعه است. در این نامه مبانی، اصول،ارزشها، روش‌ها، سیاست‌ها و اخلاقِ مدیریت و حکومت‌داری بیان می‌شود.
اقدامات مهم زنده‌شدن سیره پیامبر(ص) ازبین‌رفتن فساد از جامعه • نادیده‌گرفتن تبعیض نژادی و نظام طبقاتی جامعه است.
در بخش اول این نامه،اولا در مورد معرفی خصوصیات و شخصیت مالک اشتر و دیدگاه علی (ع)از جایگاه وشخصیت مالک در انگاره آن حضرت وسبک زندگی،حکمرانی اسلامی در خطاب به کار گزاران وشیوه نظارت بر رفتار کارگزاران وضعیت مردم در ۲۲شاخص ومعیار که منبعث از قرآن وعترت بوده است اشاره شده است که کارگزاران نظام حکمرانی اسلامی باید آن انگاره ها را نصب العین وآویزه گوش خود قرار دهند.
ج_روش برخورد کار گزاران با مردم:
۱_مهربانی با مردم ۲_سخاوت و بخشش گری(آنچه می بخشی با خوشرویی ببخش).
۳_خوش بینی نسبت به مردم.۴_عیب پوشی و پرهیز از عیب جویی.۵_پرهیز از منت گذاری.۶_محبت ودلسوزی نسبت به فقرا.۷_فروتنی وتواضع حاکم نسبت به مردم.۸_صداقت با مردم و قانون مداری با آنها.۹_پرهیز از فاصله گرفتن از مردم وتشریفات.(مبادا غیبت تو در میان مردم زیاد شود).۱۰_گذشت و پرهیز از انتقام جویی.۱۱_دیر خشم بودن.۱۲_مبارزه با فساد در جامعه(مبارزه با مظاهر فساد،وآلودگی وجلوگیزی از فحشا و منکرات،که دشمن می خواهد از طریق فحشا،روح پاکی ومعنویت را جدا سازد).
۱۳_شناخت اقشار گوناگون اجتماعی:
اى مالك بدان مردم از گروه هاى گوناگونى مى باشند كه اصلاح هر يك جز با ديگرى امكان ندارد، و هيچ يك از گروه ها از گروه ديگر بى نياز نيست.
از آن قشرها، لشكريان خدا، و نويسندگان عمومى و خصوصى، قضات دادگستر، كارگزاران عدل و نظم اجتماعى، جزيه دهندگان، پرداخت كنندگان ماليات، تجّار و بازرگانان، صاحبان صنعت و پيشه وران، و نيز طبقه پايين جامعه، يعنى نيازمندان و مستمندان مى باشند، كه براى هر يك خداوند سهمى مقرّر داشته، و مقدار واجب آن را در قرآن يا سنّت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم تعيين كرده كه پيمانى از طرف خداست و نگهدارى آن بر ما لازم است.
۱۴_سیمای قضات و داوران :سپس از ميان مردم، برترين فرد نزد خود را براى قضاوت انتخاب كن، كسانى كه مراجعه فراوان، آنها را به ستوه نياورد، و برخورد مخالفان با يكديگر او را خشمناك نسازد، در اشتباهاتش پافشارى نكند، و بازگشت به حق پس از آگاهى براى او دشوار نباشد، طمع را از دل ريشه كن كند، و در شناخت مطالب با تحقيقى اندك رضايت ندهد، و در شبهات از همه با احتياطتر عمل كند، و در يافتن دليل اصرار او از همه بيشتر باشد،
۱۵_سیمای سپاهيان: سپاهیان،به فرمان خدا، پناهگاه استوار رعيّت، و زينت و وقار زمامداران، شكوه دين، و راههاى تحقّق امنيّت كشورند. امور مردم جز با سپاهيان استوار نگردد، و پايدارى سپاهيان جز به خراج و ماليات رعيّت انجام نمى شود كه با آن براى جهاد با دشمن تقويت گردند.
۱۶_سیمای كارگزاران:کارگزاران دولتى را از ميان مردمى با تجربه و با حيا، از خاندان هاى پاكيزه و با تقوى، كه در مسلمانى سابقه درخشانى دارند انتخاب كن، زيرا اخلاق آنان گرامى تر، و آبرويشان محفوظتر، و طمع و روزى شان كمتر، و آينده نگرى آنان بيشتر است.
۱۷_سیمای بازرگانان :باتوجه به اهمیت بازرگانان ونقش آنان در ایجاد آسایش،رفاه و پاسخگویی به نیاز مردم توصیه می فرمایند:اين را هم بدان كه در ميان بازرگانان، كسانى هم هستند كه تنگ نظر و بد معامله و بخيل و احتكار كننده اند، كه تنها با زورگويى به سود خود مى انديشند. و كالا را به هر قيمتى كه مى خواهند مى فروشند، كه اين سود جويى و گران فروشى براى همه افراد جامعه زيانبار، و عيب بزرگى بر زمامدار است.پس، از احتكار كالا جلوگيرى كن، كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و از آن جلوگيرى مى كرد، بايد خريد و فروش در جامعه اسلامى، به سادگى و با موازين عدالت انجام گيرد، با نرخ هايى كه بر فروشنده و خريدار زيانى نرساند.
۱۸_ هشدار از خون ناحق:
از خونريزى بپرهيز، و از خون ناحق پروا كن، كه هيچ چيز همانند خون ناحق كيفر الهى را نزديك و مجازات را بزرگ نمى كند، و نابودى نعمت ها را سرعت نمى بخشد و زوال حكومت را نزديك نمى گرداند.
۱۹_هشدار از امتیاز خواهی: مبادا هرگز در آنچه كه با مردم مساوى هستى امتيازى خواهى از امورى كه بر همه روشن است، غفلت كنى، زيرا به هر حال نسبت به آن در برابر مردم مسئولى، و به زودى پرده از كارهایت يك سو رود، و انتقام ستمديده را از تو باز مى گيرند.
۲۰_سیمای نویسندگان و منشیان:
سپس در امور نويسندگان و منشيان به درستى بيانديش، و كارهايت را به بهترين آنان واگذار، و نامه هاى محرمانه، كه در بر دارنده سياست ها و اسرار تو است، از ميان نويسندگان به كسى اختصاص ده كه صالح تر از ديگران باشد، كسى كه گرامى داشتن، او را به سركشى و تجاوز نكشاند، تا در حضورديگران با تو مخالفت كند، و در رساندن نامه كار گزارانت به تو، يا رساندن پاسخ هاى تو به آنان كوتاهى نكند
۲۱_هشدار از خود پسندی.۲۲_هشدار از منت گذاری در خدمت به مردم.
۲۳_سیمای محرومان و مستضعفان:
سپس خدا را خدا را در خصوص طبقات پايين و محروم جامعه، كه هيچ چاره اى ندارند، [و عبارتند] از زمين گيران، نيازمندان، گرفتاران، دردمندان. همانا در اين طبقه محروم گروهى خويشتن دارى كرده، و گروهى به گدايى دست نياز بر مى دارند، پس براى خدا پاسدار حقّى باش كه خداوند براى اين طبقه معيّن فرموده است: بخشى از بيت المال، و بخشى از غلّه هاى زمين هاى غنيمتى اسلام را در هر شهرى به طبقات پايين اختصاص ده، زيرا براى دورترين مسلمانان همانند نزديك ترين آنان سهمى مساوى وجود دارد و تو مسئول رعايت آن مى باشید.
۲۴_اخلاق کارگزاران با خویشاوندان:
همانا زمامداران را خواص و نزديكانى است كه خود خواه و چپاولگرند، و در معاملات انصاف ندارند، ريشه ستمكاريشان را با بريدن اسباب آن بخشكان، و به هيچ كدام از اطرافيان و خويشاوندانت زمين را واگذار مكن، و به گونه اى با آنان رفتار كن كه قرار دادى به سودشان منعقد نگردد كه به مردم زيان رساند، مانند آبيارى مزارع، يا زراعت مشترك، كه هزينه هاى آن را بر ديگران تحميل كنند، در آن صورت سودش براى آنان، و عيب و ننگش در دنيا و آخرت براى تو خواهد ماند. حق را به صاحب حق، هر كس كه باشدعمل کن.
وآخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین
دکتر محمد بنائیان سفید.
