«باسمه تعالی»
موضوع بحث:روشهای راهکارهای عملیاتی واجرایی چهار عرصه ارتباطی پرسند تحول بنیادین آموزش وپرورش:شامل ارتباط با خور،خالق،خلق وخلقت(طبیعت و محیط زیست).
نویسنده وتحلیل گر:دکتر محمد بنائیان سفید.
این چهار رابطه (با خود، با خالق، با خلق و با خلقت) از پایه‌های اساسی تربیت جامع و متعادل هستند. در ادامه، راهکارهای عملی و اجرایی برای هر یک، به‌گونه‌ای که برای دانش‌آموزان قابل درک و اجرا باشد، ارائه می‌شود:
۱. رابطه با خالق (ارتباط با خدا)
این رابطه، اساس و بنیان سایر روابط است و به زندگی معنا و جهت می‌بخشد.
راهکارهای عملی برای دانش‌آموزان:
· شکرگزاری روزانه: هر روز صبح پس از بیدار شدن، برای نعمت‌های ساده‌ای مانند سلامتی، خانواده و هوای تازه، از خداوند تشکر کنند. می‌توانند این کار را به صورت ذکر گفتن یا در یک دفترچه یادداشت کنند.
· نماز و مناجات: خواندن نماز در اول وقت و با آرامش. همچنین، خواندن دعاهای کوتاه و متناسب با سنین مختلف (مانند دعای عهد، مناجات شعبانیه به صورت خلاصه) قبل از شروع درس یا در مواقع سختی.
· تلاوت قرآن: اختصاص دادن حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز برای تلاوت قرآن، حتی اگر معنی آن را به طور کامل نفهمند. گوش دادن به ترتیل‌های زیبا نیز مؤثر است.
· تفکر در آیات آفرینش: معلمین می‌توانند دانش‌آموزان را به تماشای شگفتی‌های طبیعت (یک گل، آسمان ستاره‌بار، نظم بدن انسان) دعوت کنند و از آنها بخواهند درباره خالق این زیبایی‌ها بیاندیشند.
· شرکت در مراسم مذهبی: حضور در مساجد، هیئت‌ها و مراسم مذهبی به صورت گروهی برای تقویت حس معنویت جمعی.
۲. رابطه با خود (شناخت خود،داشته ها و ظرفیت هاوخودباوری توجه به رفتارها خود)
این رابطه به معنای شناخت خود، مراقبت از خود و رشد شخصی است.
راهکارهای عملی برای دانش‌آموزان:
· برنامه‌ریزی درسی و شخصی: یادگیری نوشتن برنامه‌ی هفتگی برای درس خواندن، استراحت، ورزش و سرگرمی. این کار نظم و احساس کنترل بر زندگی را افزایش می‌دهد.
· خودشناسی: نوشتن نقاط قوت و ضعف خود در یک دفترچه و تلاش برای بهبود نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت. پاسخ به سؤال “من چه کسی هستم و چه استعدادهایی دارم؟”(هویت یابی)
· تغذیه سالم و ورزش: توجه به اهمیت خوردن صبحانه مقوی، مصرف میوه و سبزیجات و پرهیز از تنقلات مضر. همچنین، انجام نرمش روزانه و شرکت در فعالیت‌های ورزشی.
· مدیریت احساسات: یادگیری مهارت‌هایی مانند کنترل خشم، مقابله با استرس امتحان و تقویت روحیه‌ی مثبت‌اندیشی از طریق جملات تأکیدی مثبت(مثبت اندیشی)
· خواندن کتاب‌های غیردرسی: مطالعه کتاب‌های داستان، علمی و موفقیت برای تقویت قوه تخیل، افزایش دانش و رشد فکری.
۳. رابطه با خلق (ارتباط با مردم)
این رابطه بر پایه‌ی اخلاق، احترام و خدمت به دیگران است.
راهکارهای عملی برای دانش‌آموزان:
· احترام به والدین و معلمان: با عمل کردن به حرف‌های آنان، سلام کردن محترمانه و قدردانی از زحمات‌شان.احترام به قوانین.
· همکاری و کار گروهی: مشارکت فعال در پروژه‌های گروهی درسی، کمک به دوستان در فهمیدن درس و تقسیم وظایف در خانه.
· نوع دوستی و کمک به دیگران: شرکت در کارهای خیریه مدرسه (مانند جمع‌آوری کمک برای نیازمندان)، عیادت از
دانش‌آموزان بیمار و کمک به سالمندان در محله.
· رعایت ادب و نزاکت: استفاده از کلمات محترمانه مانند “لطفاً”، “متشکرم” و “ببخشید” در برخورد با دیگران.
· مهارت گوش دادن: وقتی کسی صحبت می‌کند، با دقت به حرف‌هایش گوش دهند و وسط صحبت او نپرند.(خوب گوش دادن)
۴. رابطه با خلقت (طبیعت و محیط زیست)
این رابطه به معنای درک وابستگی انسان به طبیعت و مسئولیت او در قبال حفاظت از آن است.
راهکارهای عملی برای دانش‌آموزان:
· حفاظت از منابع: صرفه‌جویی در مصرف آب (بستن به موقع شیر آب)، صرفه‌جویی در برق (خاموش کردن لامپ‌های اضافی) و کاغذ (استفاده از پشت و روی کاغذ).
· پاکیزگی محیط: نریختن زباله در طبیعت، پارک و مدرسه. حتی جمع‌آوری زباله‌هایی که دیگران ریخته‌اند. مشارکت در برنامه‌های “پاکسازی محله” به همراه خانواده و دوستان.
· کاشت و نگهداری از گیاهان: کاشت یک گل یا نهال در خانه یا مدرسه و مسئولیت آبیاری و مراقبت از آن. این کار حس مالکیت و دوستی با طبیعت را تقویت می‌کند.
· حفاظت از حیوانات: آزار ندادن حیوانات، غذا دادن به پرندگان در زمستان و یادگیری درباره گونه‌های در معرض خطر.
· کمپین‌های مدرسه‌ای: تشکیل انجمن محیط‌زیست در مدرسه، طراحی پوستر برای حفاظت از طبیعت و برگزاری جشنواره‌هایی با موضوع بازیافت.
نکته پایانی برای معلمان و اولیا:
برای نهادینه کردن این راهکارها،بهترین روش، “الگوسازی” و “تمرین عملی” است. وقتی دانش‌آموز ببیند که معلمش به طبیعت احترام می‌گذارد یا والدینش به دیگران محبت می‌کنند، این رفتارها در وجود او نهادینه می‌شود. همچنین، قدردانی از رفتارهای مثبت دانش‌آموزان در این چهار عرصه، انگیزه آنان را برای تداوم این راه افزایش می دهد.
و آخر دعوانا آن الحمدلله رب العالمین
نویسنده:دکتر محمد بنائیان سفید
