موضوع بحث:«چگونه مولفه‌های مهم و مفاهیم مشترک سند تحول بنیادین آموزش وپرورش با درک موقعیت دانش آموزان مقایسه کنیم؟!»
تدوین وتبیین:دکتر محمد بنائیان سفید:
به طور خلاصه، مهم‌ترین مولفه‌ها و مفاهیم مشترک سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با تأکید بر درک موقعیت دانش‌آموزان به شرح زیر است:
۱. تحول در نگاه به دانش‌آموز: از شیء به انسان:
دانش‌آموز به عنوان “سرمایه انسانی” و “عاملی فعال” در فرآیند یادگیری دیده می‌شود، نه دریافت‌کننده‌ای منفعل. این نگاه، موقعیت او را به عنوان انسانی با استعدادها، علایق، نیازها و شرایط ویژه (فردی، خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی) به رسمیت می‌شناسد.
۲. تأکید بر “پرورش” در کنار “آموزش” (تربیت تمام‌ساحتی)
هدف اصلی، تربیت دانش‌آموزانی در شش ساحت تربیتی است: دینی،عبادی و اخلاقی، علمی و فناورانه، اقتصادی و حرفه‌ای، اجتماعی و سیاسی، زیستی و بدنی، و زیبایی شناختی و هنری. این نگاه جامع، به درک همه‌جانبه‌ای از موقعیت و نیازهای متکثر دانش‌آموز منجر می‌شود.
۳. مدرسه به عنوان “کانون یادگیری و تربیت محله”:
مدرسه از حالت سنتی خود خارج شده و به نهادی پویا تبدیل می‌شود که با بافت محلی و اجتماعی دانش‌آموزان پیوند می‌خورد. این امر به درک بهتر موقعیت زندگی و محیط اجتماعی دانش‌آموزان و استفاده از آن در فرآیند تربیت کمک می‌کند.
۴. تمرکز بر مهارت‌های زندگی و توانایی‌های پایه:
به جای تأکید صرف بر محفوظات، بر پرورش مهارت‌های تفکر، حل مسئله، خلاقیت، مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی،ومهارت شغلی تأکید می‌شود. این مهارت‌ها به دانش‌آموز کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف زندگی خود به طور مؤثر عمل کند.
۵. عدالت تربیتی و توجه به تفاوت‌های فردی:
سند بر “عدالت تربیتی” به معنای فراهم آوردن فرصت‌های برابر برای شکوفایی استعدادهای هر دانش‌آموز، با در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی، فرهنگی، جغرافیایی و اقتصادی او تأکید دارد. این مفهوم مستلزم درک عمیق از موقعیت نابرابر دانش‌آموزان است.
۶. استقرار نظام “رصد، هدایت و حمایت” دانش‌آموزان:
ایجاد سازوکارهایی برای شناسایی استعدادها، مشکلات و نیازهای دانش‌آموزان در طول دوران تحصیل، تا بر اساس آن “هدایت تحصیلی و تربیتی” هوشمندانه‌ای صورت گیرد. این مولفه مستقیماً بر درک مستمر موقعیت دانش‌آموز استوار است.
۷. تغییر در نقش معلم: از انتقال‌دهنده به راهنما و مربی:
معلم به عنوان “مربی تربیتی” عمل می‌کند که نقش هدایت، همراهی و ایجاد زمینه برای شکوفایی دانش‌آموز را بر عهده دارد. این نقش جدید، مستلزم رابطه‌ای عمیق و درک فردی از موقعیت هر دانش‌آموز است.
جمع‌بندی:
مفاهیم کلیدی که پیونددهنده این مولفه‌ها با”درک موقعیت دانش‌آموزان” است، عبارتند از: “تربیت محوری به جای آموزش محوری صرف”، “دانش‌آموز محوری” و “انعطاف‌پذیری و زمینه‌گرایی”. در واقع، سند تحول می‌خواهد نظام آموزشی را از حالت یکسان‌ساز و نادیده‌گیرنده تفاوت‌ها، به سمت نظامی “هوشمند” و “تربیت‌گرا” سوق دهد که در آن، هر دانش‌آموز با موقعیت ویژه‌اش دیده شده و برای شکوفایی استعدادهای منحصربه‌فردش همراهی و هدایت می‌شود.
